Natuurlijk zijn de tijden veranderd. In weinig opzichten zijn 1953 en 2023 nog met elkaar te vergelijken. En toch zijn er, als we inzoomen op de allereerste én aankomende editie van de World Gymnaestrada, nog veel overeenkomsten. Niet alleen is het evenement weer in Nederland, ook het uitgangspunt – een groots, maar niet-competitief evenement voor gymnasten van over de hele wereld – is nog intact. Net als in 1953 is nog altijd iedereen, ongeacht geslacht, leeftijd, ras, religie, cultuur, bekwaamheid of sociale status welkom.
Door Edward Swier
Zeventiende editie
Zestien edities werden inmiddels gehouden, de zeventiende aflevering begint over een klein jaar in Amsterdam. Na 1953 (Rotterdam) en 1991 (Amsterdam) is Nederland voor de derde keer organisator. Daarmee komt het evenement, zoals dat zo mooi wordt gezegd, ‘thuis’ in het land waar ooit het werd bedacht. Bovendien was Nederland er alle edities bij.
Daarin staat het overigens niet alleen. Ook Zweden, Duitsland, Groot-Brittannië, Finland, Denemarken, België en Oostenrijk waren er alle voorgaande zestien keer bij. Noorwegen en Zwitserland misten slechts één editie. Zij sloegen de World Gymnaestrada van 1957 in Zagreb over vanwege de onrust in de wereld, ontstaan na de Russische inval in Hongarije in 1956.
(Omdat het ontzettend leuk is om te zien hoe vaak een land op de World Gymnaestrada is geweest, maakten we een overzicht daarvan. Dat vind je hier.)
Een hele belevenis
Als je verhalen uit de beginjaren van de World Gymnaestrada hoort, blijken deze nog altijd na te echoën. Spreek deelnemers van nu, sporters die meededen aan de laatste editie in 2019 in Dornbirn en/of uitkijken naar de aanstaande aflevering in Amsterdam, en ze vertellen de verhalen die je ook in 1953 kon optekenen. De internationale verbroedering, de unieke sfeer die je met duizenden gymnasten onder elkaar beleeft, de massale optredens in stadions en evenementenhallen, het vertier in en rond de scholen die als slaaplocaties zijn ingericht; het was in 1953 onderwerp van gesprek, en het is het nu nog.
Mevrouw van Loon vertelde vorig jaar nog hoe geweldig ze de World Gymnaestrada van 1953 had ervaren. Ze was destijds 18. “Het was een hele belevenis. Als jonge dame je favoriete sport demonstreren voor een vol stadion, dat was spannend en eervol.” Hoewel het evenement in eigen land was, had ze de internationale contacten als zeer waardevol ervaren. “Als ik naar foto’s uit die tijd kijk, komen alle herinneringen weer naar boven. Het was werkelijk waar een schitterende ervaring.”
Vliegende start
De eerste editie was vanzelfsprekend een sprong in het diepe. Met bij benadering 5000 deelnemers, uit 14 landen, werd direct hoog ingezet. Het betekende een vliegende start. Want de volgende edities werden telkens iets groter. De World Gymnaestrada zijn inmiddels uitgegroeid tot het grootste sportevenement qua deelnemersaantal. In 2019 was er een recordaantal van 65 deelnemende landen in Dornbirn. Het grootste aantal deelnemers (22.000) kwam ook in Dornbirn bijeen, maar dat was tijdens de editie van 2007.
Vanzelfsprekend zijn deelnemers lang niet meer zo onwetend als in de beginjaren. Dankzij onder meer het internet is met name deze eeuw veel meer terug te zien van voorgaande edities. Op YouTube kan je veel demonstraties vinden, uit alle windstreken is materiaal geupload. Ook gaat het nieuws natuurlijk veel sneller, organiserende federaties kunnen hun deelnemers stukken beter op de hoogte brengen en houden. In de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw was het voor veel van de deelnemers vaak hun eerste internationale reis, een sprong in het diepe. Steden als Amsterdam, Zagreb, Stuttgart, Wenen, Basel en Berlijn klonken toen voor iemand uit pakweg België of Portugal al ver weg, laat staan voor Canadezen en Zuid-Afrikanen. Je kan je indenken dat een busreis over de Europese wegen of zelfs een vliegreis in die tijd een groot avontuur was.
Toch is het ook nu voor een groot deel van de deelnemers iedere keer weer een spannende reis. De verwachtingen zijn hooggespannen, iedereen wil – hoewel er geen jury toekijkt en er geen straf op een schoonheidsfoutje staat – toch zijn beste performance tonen. En er een topweek van maken, met de leden van de eigen groep, met landgenoten én deelnemers uit de rest van de wereld.
Het internationale samenzijn in sporthallen, op tribunes, in eetzalen, in het openbaar vervoer en bij de slaapaccommodatie geeft de Gymnaestrada een speciale sfeer. Weliswaar kunnen deelnemers er vandaag de dag ook voor kiezen om in een hotel te verblijven, de traditie wil dat de meerderheid nog altijd voor het slapen in scholen kiest. Het maakt niet alleen dat daarmee de kosten wat worden gedrukt, een slaapzaal delen is ook onderdeel van de unieke ervaring. Gymnaestrada-veteraan Dawn Rozzell-Howens vertelde eerder al op deze site dat de ontmoetingen grote indruk achterlaten. “Het is altijd heel emotioneel als je mensen van over de hele wereld ontmoet en blijkt dat taal geen barrière is. De World Gymnaestrada is een fantastisch evenement, het is iedere vier jaar weer mijn hoogtepunt.”
Van buiten naar binnen
Was in de beginjaren zo goed als alles buiten, inmiddels vinden meer en meer onderdelen indoor plaats. Accommodaties zijn in de loop der tijden vanzelfsprekend verbeterd, groter geworden. Men is niet alleen meer aangewezen op stadions. Bovendien is de gemiddelde groepsgrootte veel kleiner geworden. Ging het in de beginjaren vooral om massale (landen)uitvoeringen, nu komen veel meer teams in actie. Licht en geluid spelen een veel grotere rol dan voorheen. Was er destijds in sommige gevallen zelfs live begeleiding – vanaf de piano bijvoorbeeld – vandaag de dag leveren de deelnemende federaties ruim van tevoren een geluids- en lichtplan aan. Bovendien kunnen ze met het decor spelen. De modernste technieken dragen bij aan een nog spectaculairdere uitvoering dan voorheen mogelijk was.
Aanvankelijk waren er ook geen City Performances, de uitvoeringen in de binnenstad zijn er later bijgekomen. Ze maken het mogelijk dat letterlijk iedereen kennis kan maken met de Gymnaestrada, een kaartje kopen is bij City Performances, op openbare podia, immers niet nodig.
Een katalysator
De World Gymnaestrada bleek overigens in veel landen bijvoorbeeld de katalysator voor de bouw van meer en betere accommodaties. In Nederland beklaagde iedereen zich er begin jaren 50 over dat er zo weinig sportlokalen en gymzalen waren, in het buitenland waren dat er al veel meer. De Gymnaestrada was een van die evenementen die landelijk een beweging op gang brachten voor meer fysieke in- en ontspanning. Ook kreeg juist dankzij de Gymnaestrada het sporten voor iedereen, en op ieder niveau, meer aandacht. Weliswaar heette het destijds nog niet Gymnastics for All, het uitgangspunt dat sport er voor iedereen was en dat het niet per sé een competitief karakter moest hebben, groeide wel in de loop der tijd met het evenement mee. Het is een van de effecten waar iedere deelnemer aan de Gymnaestrada trots op mag zijn.
